Jarosław Sobieraj, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Harpun kościany z Orzysza
Harpun z jednym rzędem zadziorów z rzeki Orzyszy należy do rzadkich znalezisk na ziemiach polskich, potwierdzających najstarsze etapy osadnictwa na Warmii i Mazurach. Odkrywcą tego znaleziska jest Marek Olender. Odkrycie miało miejsce w związku z pogłębianiem koryta rzeki. Zabytek jest obecnie w zbiorach archeologicznych Muzeum Ziemi Piskiej
Stanisław Achremczyk, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Dziedzictwo naukowe ziem pruskich. Albertina i Hosianum – dwie szkoły wyższe i dwa ośrodki nauki
W artykule przedstawiono Albertynę i Hosianum jako dwie duże szkoły wyższe i dwa ośrodki nauki, oddziałujące nie tylko na ziemie pruskie, ale i nadbałtyckie, a także na ziemie Rzeczypospolitej.
Alicja Dobrosielska, Towarzystwo Naukowe Pruthenia, Towarzystwo Naukowe Pruthenia, O nazwie Pisz … słów kilka
Autorka kontynuując swoje zainteresowania badawcze dotyczące historii ziem pruskich w okresie średniowiecza zajęła się nazwą Pisz, która związana jest nie tylko z grodem nad Pisą.
Tomasz Wyżlic, Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Mazurzy według Paula Hensla
Przedmiotem badań jest opracowanie „Die evangelischen Masuren in ihrer kirchlichen und nationalen Eigenart. Ein kirchengeschichtlicher Beitrag zu Frage der katholisch-polnischen Propaganda in Masuren”, które w 1908 r. opublikował Paul Hensel, duchowny ewangelicki na Mazurach, m.in. w Piszu w latach 1907-1929). Autor artykułu poddał je krótkiej analizie, do której dołączył swoje tłumaczenie fragmentu rozdziału „Kościół obecnie i stan obyczajowy”, w którym zawarty jest subiektywny opis ludności mazurskiej spod pióra nie tylko duchownego ewangelickiego, ale również wiernego pruskiego obywatela wyznającego poglądy Bismarcka. Według T. Wyżlica opracowanie Hensla można też potraktować jako dowód na rzecz polskości Mazurów, gdyż wykazał, iż posługiwali się językiem polskim i pod względem obyczajowym było im bliżej do polskości niż niemieckości.
Ryszard Wojciech Pawlicki, Muzeum Ziemi Piskiej, Oficyna Antoniego Alojzego Gąsiorowskiego w Jańsborku i jej tradycje
W pierwszej części artykułu omówiono powstanie i działalność oficyny wydawniczej założonej w Piszu przez Antoniego Alojzego Gąsiorowskiego (Gonschorowskiego). Z kolei w części drugiej opracowania autor skupił się na tym jak oficyna Gąsiorowskiego przyczyniła się do tego, że gród nad Pisą do 1945 r. był dalej jednym z najważniejszych ośrodków wydawniczych na Mazurach, choć osoba omawianego wydawcy nie doczekała się upamiętnienia w przestrzeni publicznej Pisza ani za czasów niemieckich, ani polskich.
Krzysztof Andrzej Worobiec, Muzeum w Kadzidłowie, Muzeum w Kadzidłowie, 190 lat starowierców na Mazurach. Początki
Jest to artykuł o charakterze popularnonaukowym nt. 190-letniej obecności starowierców na Mazurach, znanego działacza społecznego na rzecz obrony krajobrazu kulturowego Mazur. Praca powstała na podstawie znanych już w historiografii Mazur i Prus Wschodnich opracowań autorów polskich i niemieckich. Puentą artykułu jest apel autora by za 10 lat, z okazji 200-lecia przybycia starowierców na Mazury, zorganizować godny jubileusz na miarę tego z 1920 r. i muzeum z kompleksową eskpozycją poświęconą tej prawie zapomnianej społeczności religijnej.
Jowita Jagla, Anioł chrzcielny z kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela w Piszu – bezcenny zabytek sztuki ewangelickiej z terenu dawnych Prus Wschodnich
Jest to studium historyczno-dokumentacyjne poświęcone figurze anioła chrzcielnego, odnalezionego na strychu kościoła pw. św. Jana Chrzciciela w Piszu, będącego przykładem cennego zabytku sztuki ewangelickiej, nie tylko z terenu dawnych Prus Wschodnich, ale także nowożytnej sztuki europejskiej. Rzeźba jest obecnie w złym stanie i częściowo zdekompletowana, ale po odpowiednich zabiegach konserwatorskich zapomniana figura anioła chrzcielnego ma szanse na powrót do kościoła (obecnie katolickiego, dawniej ewangelickiego). Mogłaby się stać dowodem nowej świadomości mieszkańców w procesie scalania się wielokulturowej przestrzeni Warmii i Mazur.
Aneta Agnieszka Karwowska, Muzeum Ziemi Piskiej, Kronika parafii św. Jana Chrzciciela w Piszu. Zapiski z lat 1957-1989
Opublikowane zostały obszerne fragmenty kroniki parafialnej, która do tej pory znana była nielicznym. Upowszechnienie jej na łamach „Znad Pisy” umożliwi badaczom historii lokalnej swobodniejsze dotarcie do cennego źródła wiedzy. Tekst kroniki został uwspółcześniony, szczególnie w zakresie poprawności ortograficznej, gramatycznej i interpunkcyjnej, ale pozostawiono oboczności fleksyjne charakterystyczne dla dokumentu. Materiał źródłowy został opatrzony stosownymi przypisami umożliwiającymi zweryfikowanie poprawność przekazywanych treści. Ze względu na bardzo dużą ilość fotografii w opracowaniu opublikowane zostały najciekawsze z nich.
Zbigniew Chojnowski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Opowiedzieć po swojemu. Kajkowa parafraza anonimowej opowiastki „Przygody dwóch wędrowczyków”
Badania literackie twórczości Michała Kajki prowadzone przez Zbigniewa Chojnowskiego przyniosły nowe odkrycia. Niektóre poematy poety z Ogródka pod Orzyszem powstały jako twórcze przeróbki określonych tekstów. Tytułowa opowiastka jest parafrazą krótkiego opowiadania zamieszczonego w 1888 r. na łamach czasopisma „Nowiny”. Do omawianego artykułu Z. Chojnowski dołączył w formie aneksu tekst wyjściowy Przygody dwóch wędrowczyków i wersję przetworzoną poetycko przez M. Kajkę.
Anna Trypa, Dom pod Lutnią, czyli mazurska mozaika językowa
Opracowanie stanowi analizę językoznawczą powieści Kazimierza Orłosia pt. „Dom pod Lutnią”, opartej na wspomnieniach z wakacji autora spędzonych w Krutyni na Mazurach w 1948 r. Dla językoznawców powieść jest niezwykle interesująca ze względu na różnorodność języków, którymi posługiwali się ówcześni mieszkańcy Mazur (Polacy, Mazurzy, Niemcy, Ukraińcy, a nawet Niemcy). Orłoś otworzył panoramę językową Mazur sprzed 60 lat, która była bogata i urozmaicona. Na skutek procesów społeczno-politycznych i ruchów migracyjnych z czasem uległa ona zubożeniu.
Katarzyna Sobolewska, Instytut Języka Polskiego, PAN Kraków, Warszawa, Gwara Mazurów w służbie pamięci
Autorka tekstu zaproponowała nowy sposób wykorzystania zapisów dialektologicznych jako źródła autentycznych relacji autobiograficznych przydatnych w badaniach nad „oral history”. Źródłem opracowania stał się wywiad jakiego dialektologom udzieliła w 1951 r. Maria Sztrecel, 87-letnia Mazurka ze wsi Kwik nad jeziorem Śniardwy. Na przykładzie powyższego wywiadu udzielonego gwarą mazurską badaczka ukazuje jak język może rozwijać się z subiektywnym poczuciem przynależności etnicznej.
Aneta Agnieszka Karwowska, Muzeum Ziemi Piskiej, Moje miejsce na ziemi – podróż w czasie Jana Dąbrowskiego (wywiad)
Opracowanie stanowi wywiad z Janem Dąbrowskim (rocznik 1951), z jednym z najstarszych mieszkańców Pisza. Rozmówca urodził się w Piszu i prawie całe życie zawodowe związał z tym miastem, pracując na różnych stanowiskach i pełniąc różne funkcje. Z jego opowieści wyłania się niezwykle barwny obraz życia Pisza w latach 60. minionego wieku, o swoistym folklorze małomiasteczkowym, dziś już kompletnie zapomnianym.
Marian Szymkiewicz, Elżbieta Szymkiewicz, Nowe gatunki wstępujących na terenie Ziemi Piskiej i jej obrzeżach jako konsekwencja zmian klimatycznych. Część I – owady i pajęczaki
Autorzy artykułu omówili zmiany granic występowania gatunków zwierząt, wśród których dominują zwierzęta bezkręgowe (głównie owady i pajęczaki). Ekspansji wielu gatunków zwierząt sprzyjają bardzo szybko w ostatnich 30 latach postępujące zmiany klimatyczne, które nie ominęły też Ziemi Piskiej. Dla niektórych gatunków dodatkowym czynnikiem sprzyjającym są zmiany środowiskowe, np. pojawienie się dużych powierzchni opuszczonych pól i łąk. Autorzy omówili szczegółowo 7 gatunków stawonogów, które w ciągu ostatnich 30 lat pojawiły się na Ziemi Piskiej: paź żeglarz, tygrzyk pakowany, modliszka zwyczajna, nęk świerszczojad, długoskrzydlak sierposz, klecanka rdzaworożna, sinica nadbrzeżna.
Wydawca: Muzeum Ziemi Piskiej, al. Daszyńskiego 7, 12-200 Pisz, www.muzeumziemipiskiej.pl
Oprac. Ryszard Wojciech Pawlicki
