„Orędownik Urzędowy Powiatu Żnińskiego” - „Amtsblatt des Kreises Dietfurt (Wartheland)”, a od października 1943 r. do końca okupacji „Orędownik Urzędowy Powiatu Szubińskiego i Żnińskiego” - „Amtsblatt des Kreises Altburgund u. Dietfurt (Wartheland)” znajduje się w zbiorach specjalnych Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Żninie.

Wydawany był zatem na potrzeby powiatu żnińskiego, potem też i szubińskiego. Został zakupiony na aukcji „Allegro”, trochę przez przypadek, od Sebastiana Bekiera z Piechowic przez dyrektor biblioteki Jadwigę Jelinek, ze względu na dużą wartość historyczną dla żnińskiej społeczności. Okazuje się bowiem, że w zbiorach tamtejszej biblioteki nie ma żadnego dokumentu wytworzonego w okresie okupacji hitlerowskiej.

W maju 2016 r. przebywając w Żninie dzięki uprzejmości pracowników biblioteki miałem okazję bliższego zapoznania się z zawartością tejże publikacji. „Orędownik” ukazywał się w rytmie tygodniowym, najczęściej o wydaniu 4-stronnicowym.

Jego drukiem zajmowała się żnińska drukarnia Krzyckich, która w okresie okupacji hitlerowskiej została upaństwowiona (funkcjonowała pod nazwą „Dietfurter Buchdruckerei und Verlaganstalt”) i w latach 1943-1945 pozostawała pod komisarycznym zarządem sprawowanym przez Augustina Düsterhöfta.

Jego kwartalny abonament wynosił 1 markę. Przez żnińską bibliotekę zakupione zostały następujące roczniki: rocznik 1943 (numery od 1 do 52 bez nr 4); rocznik 1944 (numery od 1 do 52 bez nr 46) i dwa numery z 1945 r. (nr 1 i 2). Pisma są spięte w jeden poszyt – w oryginalną z okresu okupacji teczkę skoroszytową, na której widnieje nadruk: „Bürgermeister der Stadt Jannowitz”. A zatem z tego wynika, że pierwotnym ich właścicielem był burmistrz Janowca.

ryc. 1	ryc. 2	ryc. 3

Na łamach „Orędownika” ukazywały się najczęściej bieżące zarządzenia żnińskiego landrata (starosty), ale publikowane były też plany zebrań partyjnych NSDAP w poszczególnych miejscowościach, ogłoszenia o rejestracji (poborze) koni na potrzeby wojska, sezonowe zmiany rozkładu żnińskiej kolejki wąskotorowej czy też ogłoszenia o zagubionych dowodach osobistych lub innych dokumentów.

W jednym z wydań „Orędownika” możemy przeczytać komunikat o wizycie w Żninie samego Gauleitera Arthura Greisera – czyli naczelnika Okręgu Kraju Warty z siedzibą w Poznaniu, zaplanowanej na dzień 16 października 1943 r. Z tej okazji władze zaplanowały specjalne pociągi do Żnina z Dziewierzewa, Obiecanowa i Rogowa. Komunikat kończy się wezwaniami: „16 października cały Żnin oflagowany”!, „Żaden niemiecki dom bez flagi”!

Tłumaczeniem obszernych fragmentów „Orędownika” zajął się żninianin Leonard Blechinger. Przetłumaczone informacje są zapisywane przez Krystynę Lachowicz z czytelni żnińskiej biblioteki. Planuje się, że wejdą one w skład regionaliów bibliotecznych informujących o losach powiatu żnińskiego w okresie okupacji hitlerowskiej. Niezależnie od powyższych działań „Orędownik” powinien jak najszybciej zostać poddany digitalizacji metodą skanowania by umożliwić swobodny dostęp do oryginalnych zapisów dla wszystkich chętnych chcących poznać mroczne lata okupacji w Żninie i powiecie żnińskim.

Ryszard Wojciech Pawlicki

Źródła:

Amtsblatt des Kreises Dietfurt (Warthenland), „Amtsblatt des Kreises Altburgund u. Dietfurt (Wartheland)” -rocznik 1943 (nr 1-52 bez nr 4), rocznik 1944 (nr 1-52 bez nr 46), rocznik 1945 (nr 1-2);

• Ryc. 1. „Żnińskie“ wydanie „Orędownika” z 5 lutego 1943 r.
• Ryc. 2. „Szubińskie i żnińskie” wydanie „Orędownika” z 31 marca 1944 r.
• Ryc. 3. Komunikat zamieszczony na łamach „Orędownika” o wizycie Gauleitera A. Greisera w Żninie zaplanowanej na 16 października 1943 r.