W 2005 r. pisałem już o uroczystym poświęceniu sztandaru Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej „Turka” w Ryszewie wykorzystując relację z tej uroczystości jaka ukazała się na łamach czasopisma „Pałuczanin” (nr 75/1928, z 3 sierpnia 1928 r., s. 3.); por. http://www.ryszewo.pl/z-kart-historii/tropem-pewnego-artykulu.

Tym razem udało mi się dotrzeć do innej relacji z tej samej uroczystości, która ukazała się na łamach „Lechity” - dodatku niedzielnego do „Lecha - Gazety Gnieźnieńskiej”. W prezentowanym tekście zachowano oryginalną pisownię, nieznacznie poprawiając interpunkcję.

A może zachowała się oryginalna fotografia i z tej uroczystości, tak jak w przypadku obchodów jubileuszu 50-lecia Kółka Rolniczego w Ryszewku zorganizowanych 1 września 1929 r.; por. - Tropem pewnego artykułu. Informacje proszę kierować pod jeden z podanych adresów emailowych.

Relacja prasowa o uroczystym poświęceniu sztandaru Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej „Turka” w Ryszewie
jaka ukazała się 22 lipca 1928 r. na łamach gnieźnieńskiego „Lechity”.

***

Uroczystość Stow. Młodzieży Polskiej „Turka” w Ryszewie

W ub. miesiącu odbyło się w Ryszewie uroczyste poświęcenie sztandaru Stow. Młodzieży Polskiej „Turka”. Na uroczystość tę przybyły z całej okolicy tłumy publiczności. Aktu poświecenia sztandaru dokonał po nabożeństwie ks. prob. Siudziński^[1] z Niestronna.

Na zdjęciu naszem widzimy członków Stow. „Turka” wraz z gośćmi i rodzicami chrzestnymi. Siedzą od lewej: burmistrz miasta Gąsawy, p. Jamroży^[2], dyr. Banku Ludowego w Rogowie p. Lisiecki^[3], przedstawiciel gminy Ryszewa p. Zenon Jankowski^[4], właśc. tartaku w Żninie p. Smorowski^[5] (w kapeluszu), nadleśniczy p. Metzig^[6], p. Metzingowa, p. starosta Szczerbiński^[7] ze Żnina, p. Łaniecka, p. Kaźmierczak z Niestronna, p. Maroszowa, p. Łaniecki z Ryszewka i p. Wardowa. Na lewym krańcu stoi p. Derwich^[8], komendant Tow. Pow. i Woj.^[9] z Gościeszyna, na prawym zaś oficer instr. ze Żnina, p. por. Baraniecki; poza p. starostą stoi ppor. rez. I patron Stow. p. Łaniecki (w mundurze ofic. Kawalerii)^[10], po lewej jego stronie prezes Stow. P., A. Witt^[11]; sztandar trzyma w ręku chorąży p. Kazimierz Jaźwiecki^[12].

Źródło: „Lechita”, 1928, R. 5, nr 30, s. 3, z 22 lipca 1928 r.

Oprac. Ryszard Wojciech Pawlicki

^[1] Ks. Antoni Siudziński (1875-1939), administrator i proboszcz m.in. w Palędziu Kościelnym i Niestronnie. Zmarł 5 września 1939 r. i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Niestronnie.

^[2] Wacław Jamroży urząd burmistrza pełnił od 1927 do 1934 r., tj. do czasu utarty praw miejskich przez Gąsawę.

^[3] Stefan Lisiecki, dyrektor Banku Ludowego w Rogowie, w tym czasie był też aktywnym działaczem Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Rogowie.

^[4] Zenon Jankowski, właściciel majątku Ryszewo – Majdany, pochowany na cmentarzu parafialnym w Ryszewku.

^[5] Julian Smorowski, kupiec, właściciel tartaku i secesyjnej willi przy ul. Gnieźnieńskiej w Żninie, która przetrwała do dziś.

^[6] Tadeusz Metzig (1876-1948) w okresie międzywojennym nadleśniczy Nadleśnictwa Gołąbki.

^[7] Marian Jarosław Szczerbiński – w okresie międzywojennym starosta żniński, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za popularyzowanie przysposobienia wojskowego oraz kultury fizycznej i sportu, nadanym 7 listopada 1929 r. przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

^[8] Prawdopodobnie chodzi o Michała Derwicha.

^[9] Związek Towarzystw Powstańców i Wojaków Ziem Zachodnich RP powołany został 7 kwietnia 1922 r. z inicjatywy Dowództwa Okręgu Korpusu VII w Poznaniu, które dostrzegało w byłych powstańcach i wojakach potencjalnych sprzymierzeńców dla obrony granicy zachodniej Państwa Polskiego. W jego szeregach mogli kontynuować swoją dotychczasową działalność członkowie rozwiązanego Towarzystwa Powstańców Wielkopolskich. Fundamentalnym założeniem Związku była deklaracja, że jest stowarzyszeniem bezpartyjnym i apolitycznym, jednakże rzeczywistość społeczno-polityczna okresu międzywojennego pod tym względem była zgoła odmienna. Członkami Związku mogli być „Polacy chrześcijanie” czci nieposzlakowanej, którzy brali udział z bronią w ręku w walkach o oswobodzenie Polski, zwłaszcza jej Ziem Zachodnich na przełomie lat 1918/1919. Wyróżniono 5 rodzajów członkostwa. Pierwszy rodzaj stanowili byli uczestnicy Powstania Wielkopolskiego (powstańcy zbrojni). Drugą grupę tworzyli tzw. powstańców zasługi, którzy czynnie lub biernie przyczynili się do oswobodzenia kraju. Trzeci rodzaj członkowstwa stanowili w.w. wojacy, czwartą członkowie honorowi, a piątą tzw. członkowie nadzwyczajni. Członkami honorowymi mogli być weterani z powstania 1863 r. i te osoby, które położyły szczególne zasługi dla sprawy narodowej lub dla rozwoju towarzystwa. Członkiem nadzwyczajnym mogła być młodzież przedpoborowa. Celem Związku było: pielęgnowanie pamięci poległych w powstaniu i w późniejszych walkach przy ustalaniu granic; pogłębianie idei państwowości polskiej i budzenie poczucia obowiązków obywatelskich, szczególnie wśród młodszego pokolenia; skupianie wszystkich obywateli danej miejscowości i okolicy, którzy brali bezpośredni lub pośredni udział w powstaniu oraz wszystkich wojaków, którzy bądź to ochotniczo, bądź też, na podstawie poboru służyli w wojsku; podtrzymywanie ducha solidarności i braterskości przez zgromadzenia, wykłady, odczyty, obchody świąt i rocznic narodowych; rozwijanie tężyzny cielesnej przez ćwiczenia wojskowe, mające na celu wychowanie fizyczne i wyszkolenie wojskowe, zgodnie z regulaminami - przepisami obowiązującymi w armii polskiej; podtrzymywanie wśród członków gotowości niesienia w razie potrzeby czynnej pomocy armii polskiej; udzielanie członkom pomocy moralnej i materialnej. W Żninie mieściła się siedziba Okręgu Pałuckiego Towarzystw Powstańców i Wojaków.

Szerzej: T. Salamon, Stowarzyszenia kombatanckie powstańców wielkopolskich w latach 1921-1939, [w]: „Kronika Wielkopolski”, Nr 4(17), 1978 r., s. 182-194;  Księga Powstańców i Wojaków, red. K. Ulatowski, Bydgoszcz 1925.

^[10] Józef Łaniecki – porucznik rezerwy, z wykształcenia agronom. Do 1939 r. dzierżawca probostwa w Ryszewku, członek Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych, w 1935 r. organizował lokalne struktury Stronnictwa Narodowego (m.in. w Cotoniu i Gąsawie).

^[11] Prawdopodobnie chodzi tu o Antoniego Witta, syna Andrzeja Witta (1863-1950) wieloletniego i zasłużonego organisty w parafii Ryszewko, pochowanego na tamtejszym cmentarzu parafialnym.

^[12] Kazimierz Jaźwiecki wybrany został w marcu 1928 r. na zebraniu walnym na sekretarza Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej „Turka” w Ryszewie, które swoją siedzibę miało w sali należącej do Łanieckich (po wojnie był tam sklep należący do GS w Rogowie). Na tymże zebraniu szczegółowe sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia przedstawił Aleksander Mydlarz. Do nowego zarządu oprócz ww. K. Jaźwieckiego wybrani zostali: Andrzej Witt – prezes, Kazimierz Marosz – wiceprezes, Edmund Witt - zastępca sekretarza, Piotr Mitkowski - skarbnik, Aleksander Mydlarz – naczelnik, Wacław Smaruj – gospodarz, i referent oświatowy – kierownik szkoły. Por. „Dziennik Bydgoski”, 1928, R. XXII, nr 56, s. 6, z 8 marca.