Z archiwum

Po objęciu władzy na Mazurach przez Polaków w 1945 r. rozpoczęła się akcja zacierania wszelkich śladów niemieckości na tym obszarze. Zmieniono nazewnictwo, spolszczono nazwiska ludności autochtonicznej, zamalowywano lub niszczono wszelkie napisy w języku niemieckim. Niszczono nawet pomniki wojenne z okresu pierwszej wojny światowej upamiętniające poległych żołnierzy niemieckich i rosyjskich w latach 1914-1915. Pomniki te, jeśli nawet nie miały dużych wartości artystycznych, to jednak posiadały niekwestionowaną wartość historyczną. Potwierdzeniem takiego stanu rzeczy jest obecnie choćby podjęte na dużą skalę akcja renowacji cmentarzy wojennych z okresu pierwszej wojny światowej na Mazurach. W działaniach tych uczestniczy zarówno strona polska jak również niemiecka.
  Cytowane poniżej dokumenty ukazują, jak bezlitosna była machina administracyjnej biurokracji. W zamieszczonych tekstach poprawione zostały interpunkcja i ortografia.

Pismo z Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie do Starosty Powiatowego w Piszu z dnia 6 grudnia 1949 r.

"Organa inspekcyjne Urzędu Wojewódzkiego stwierdziły, że na rynku w Białej Piskiej stoi do dziś dnia pomnik poniemiecki żołnierzy z I wojny światowej, który nie posiada żadnej wartości artystycznej i zasługuje na całkowite usunięcie. Prowizoryczne natomiast zasmarowanie niemieckich napisów nie stanowi dostatecznego dokumentu zatarcia śladów niemieckiego panowania. Wobec powyższego Urząd Wojewódzki prosi Obywatela Starostę o wydanie odpowiedniego zarządzenia w celu usunięcia ww. pomnika. Ze względu jednak na to, że na pomniku wyryte są nazwiska kilku Mazurów wojskowych, należy przed zniszczeniem spisać do Państwowego Archiwum w Olsztynie. O wykonaniu należy powiadomić."

Pismo Starosty Powiatowego w Piszu do Zarządu Miejskiego w Białej Piskiej z dnia 15 grudnia 1949 r.

"Na podstawie zarządzenia Urzędu Wojewódzkiego Olsztyńskiego Wydziału Społeczno-Politycznego z dnia 6.12.1949 r. nr (...) w sprawie przedmiotowej, proszę usunąć pomnik poniemiecki z I wojny światowej stojący do dziś dnia na rynku w Białej Piskiej. Stwierdzono, że pomnik nie posiada żadnej wartości artystycznej i zasługuje na całkowite usunięcie, a prowizoryczne zatarcie śladów niemieckich napisów nie stanowi dostatecznego dokumentu zatarcia śladów niemieckiego panowania. Ze względu na to, że na pomniku wyryte są nazwiska kilku Mazurów wojskowych, należy przed zniszczeniem spisać protokolarnie nazwiska poległych, zarówno polskie jak i niemieckie, i spis ten przesłać na tutejszego Starostwa. Termin wykowania powyższego zarządzenia do dnia 18.12.1949 r."

Pismo Zarządu Miejskiego w Białej Piskiej do Starosty Powiatowego w Piszu z dnia 3 stycznia 1950 r.

"W wykonaniu zarządzania (...) Starostwa Powiatowego w Piszu z dnia 15 grudnia 1949 r., powiadamia się że pomnik znajdujący się na Placu Mickiewicza przed gmachem Zarządu Miejskiego w Białej Piskiej został usunięty w dniu 30 grudnia ub. roku. Wyrytych na płycie pomnika nazwisk poległych Mazurów nie można było odczytać, ponieważ płyta została pokryta w 1948 r. grubą warstwą cementu. W czasie rozbiórki pomnika znaleziono zamurowaną w nim butelkę zawierającą dokument w języku niemieckim oraz kilka sztuk banknotów niemieckich z 1920 r., które niniejszym załącza się."

Pismo Starosty Powiatowego w Piszu do Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 7 stycznia 1950 r.

"Na pismo z dnia 6.12.1949 r. nr (...) w sprawie zniszczenia pomnika z I wojny światowej zawiadamiam, że ww. pomnik został usunięty w dniu 30 grudnia 1949 r. Wyrytych na płycie pomnika nazwisk poległych Mazurów nie można było odczytać, ponieważ płyta została pokryta w 1948 r. grubą warstwą cementu. W czasie rozbiórki pomnika znaleziono zamurowaną w nim butelkę zawierającą dokument w języku niemieckim oraz 5 sztuk banknotów niemieckich, które w załączaniu przesyłam."

Oprac.: Redakcja ,,Znad Pisy"

Źródło: Akta Starostwa Powiatowego w Piszu, sygn. 2/38. Archiwum Państwowe w Olsztynie, Oddział w Nidzicy.

Powrót